więcej »

29 maja 2016r miał miejsce finał naszych działań w ramach program,,Przywróćmy Pamięć". Z tej okazji przygotowaliśmy wystawę ,,Otwórzmy drzwi synagogi", której wernisaż odbył się w Gminnym Ośrodku Kultury w Radzanowie.

Wernisaż uświetnił nasz gość honorowy-dr Norman Rawin oraz przedstawiciele Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego: pani Marla Osborn, pan Marcin Bartosiewicz i pan Arkadiusz Łomińsk.i

więcej »

Wdniu 26 lutego 2016 roku w auli naszej szkoły odbył się koncert w wykonaiu naszych uczniów. Pomysłodawcą i reżyserem koncertu była Kasia Piechnik, która zaprosiła i rozreklamowała całe przedsięwzięcie w mieście. Faktycznie przyszło wielu gości, którzy chętnie słuchali tradycyjnej muzyki żydowskiej. Marzeniem Kasi było, zeby piosenki wykonano w języki jidisz, no ale nie wyszło. Wykonawcy lepiej czuli teksty polskie.  więcej »

cytat: 23 maja Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie wespół z Delegaturą IPN zorganizował warsztaty poświęcone tematyce żydowskiej w edukacji dzieci i młodzieży. Zajęcia podzielono na dwie zasadnicze części. W pierwszej głos zabierali: dr Iwona Jóźwiak (ODN), która przedstawiła wyniki ankiety dotyczącej tematyki żydowskiej w olsztyńskich szkołach; Joanna Mieszczyńska (Gimnazjum nr 13 w Olsztynie), opisująca działania swoich podopiecznych w ramach programu "Przywróćmy Pamięć" oraz Wiktor Knercer (Wspólnota Kulturowa "Borussia"), mówiący o cmentarzach żydowskich i synagogach na Warmii i Mazurach. Cześć drugą poprowadzili pracownicy olsztyńskiej Delegatury IPN - Renata Gieszczyńska i Dawid Zagził. Tematyka oscylowała wokół relacji polsko-żydowskich na przestrzeni dziejów, zaś punktem kulminacyjnym była prezentacja tematu "Holocaust. Jak nauczać?". Zwrócono uwagę na różne metody nauczania, wskazując przy tym na bogatą bazę materiałową w formie cyfrowej.

więcej »

24 maja 2016 r. w auli ZSS w Dąbrowie Białostockiej podsumowaliśmy nasz projekt "Odczytywanie popiołów" - śladami dąbrowskich Żydów. więcej »

więcej »

więcej »

więcej »

Podczas warsztatów poświęconych tematyce żydowskiej w edukacji dzieci i młodzieży nasze materiały zaprezentuje dr Iwona Jóźwiak (Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie), a ja będę miała okazję opowiedzieć o działaniach podejmowanych w dwóch projektach "Przywróćmy Pamięć" i "Pamięć dla Przyszłości".

Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie i Instytut Pamięci Narodowej – Delegatura w Olsztynie – serdecznie zapraszają w dniu 23 maja 2016 r. o godz. 16:00 na warsztaty poświęcone tematyce żydowskiej w edukacji dzieci i młodzieży.

Maja one na celu zapoznanie nauczycieli z materiałami dydaktycznymi dotyczącymi powyższej tematyki z uwzględnieniem między innymi takich zagadnień, jak: Ludność żydowska na ziemiach polskich Antysemityzm Jak nauczać o Holocauście Sytuacja ludności żydowskiej po II wojnie światowej na ziemiach polskich Dziedzictwo żydowskie na Warmii i Mazurach.

więcej »

Polecam materiał dziennikarza Daniela Wojciechowskiego dotyczący muru oporowego po dawnej synagodze w Olsztynie (do poczytania i posłuchania).

cytat: Sporny mur oporowy przy pozostałościach zabudowań gminy żydowskiej. Fotografie udostępnione przez Joannę Mieszczyńską koordynatorkę projektu „Pamięć dla Przyszłości” realizowanego w Gimnazjum numer 13 w Olsztynie.

Przekazane do Radia Olsztyn zdjęcia wykonali uczniowie realizujący dwa ogólnopolskie projekty Przywróćmy pamięć i Pamięć dla Przyszłości.

 

Sporny mur oporowy

http://ro.com.pl/sporny-mur-oporowy/01276639

więcej »

więcej »

Na zakończenie projektu powstał film opowiadający o naszych działaniach. Było ich wiele,a o części z nich opowiadamy w filmie. Nie skupiliśmy się tylko na historii olsztyńskich Żydów, ale włączaliśmy się w rozmaite działania lokalne, uczestniczyliśmy w ważnych wydarzeniach historycznych i dbaliśmy o pielęgnowanie pamięci o przeszłości w naszym mieście. Wiele relacji znalazło się na stornie fodz.pl.

Film stworzyli uczniowie - zapewne wiele można ulepszyć czy poprawić, ale jako opiekun projektu jestem dumna, że trafiłam na zespół, który z dużym entuzjazmem poznawał wielokulturową przeszłość miasta i zaangażował się w wiele działań.

W filmie połączyliśmy wcześniejsze relacje w całość, aby ukazać wiele naszych działań.

ZAPRASZAMY do obejrzenia:

https://www.youtube.com/watch?v=akr0nVZ6RmE&feature=youtu.be

więcej »

 

Nieformalne getto z II wojny światowej w Olsztynie. Gimnazjaliści z Olsztyna pamiętają

 

 

Uczniowie z Gimnazjum nr 13 w Olsztynie zajęli się historią nieformalnego getta, istniejącego w czasie II wojny światowej przy dawnym domu starców i domu gminy żydowskiej w Olsztynie. Mur oporowy przy ul. Grunwaldzkiej to jedyny ślad po getcie i dawnej synagodze.

 

więcej »

Nasza grupa w czasie zbierania materiałów do filmu o synagodze w Radzanowie.  więcej »

 

Uczniowie z Olsztyna pamiętają o przeszłości

Artykuł opisuje działania moich uczniów w dwóch ogólnopolskich projektach.

https://www.olsztyn.eu/nc/o-olsztynie/aktualnosci/article/uczniowie-z-olsztyna-pamietaja-o-przeszlosci.html

więcej »

Opowiemy o dwóch realizowanych w szkole projektach - Przywróćmy Pamięć i Pamięć dla Przyszłości - oba dotyczą społeczności żydowskiej Olsztyna.  więcej »

Na nasz list z prośbą o odszukanie jakichkolwiek materiałów dotyczących społeczności żydowskiej Olsztyna w zasobach ŻIH, otrzymaliśmy niestety złą wiadomość. Nic się nie zachowało po gminie żydowskiej.

Dziś Pani Alicja Mroczkowska, Specjalista ds. Dokumentacji i Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie, przesłała mi jedną odnalezioną pocztówkę Olsztyna (Allenstein).

To pocztówka z kolekcji Willama Grossa z 1915 r. Przedstawia rynek, ulicę Richtstrasse. Naszym zdaniem w opisie błędnie podano, że w oddali widoczna jest synagoga - obiekt to sklep znanego żydowskiego kupca Simonsona.

więcej »

więcej »

reklama sklepu Conitzer  i Sohne pojawiła się w "Gazecie Olsztyńskiej" nr 149 z 11.12.1920 r. i nr 150 z 14.12.1920 r.

W sklepie można było zakupić: konfekcje damską, męską i dziecięcą; materiały bieliznę, pończochy, rękawiczki, trykoty, firanki, nakrycia na stół, dywany, kapelusze i futra.

Można prześledzić ceny bardzo szerokiego asortymentu sprowadzanego z Berlina i Wiednia. 

Gazeta Olsztyńska powstała na bazie powolnego rozbudzania się świadomości narodowej Warmiaków w końcu XIX w. Przeznaczeniem tego "polsko-katolickiego" pisma była obrona języka polskiego i wiary katolickiej w dobie pruskiej germanizacji. Pierwszy numer Gazety Olsztyńskiej ukazał się 16 kwietnia 1886 r. i była wydawana do 1939 r.

Bardzo rzadko w gazecie pojawiały się reklamy sklepów żydowskich. 

w: Leksykon Kultury Warmii i Mazur

 

więcej »

Wysoki budynek po lewej, w chwili otwarcia we wrześniu 1907 r., był najnowocześniejszym obiektem handlowym w mieście. Założona w 1882 r. firma Conitzer i Synowie miała 4 filie. Pod koniec swego istnienia w 1932 r. posiadała 28 domów towarowych w całych Niemczech oraz własny dom zakupu w Berlinie. Właściciel Silberstein sprzedał budynek powyższej firmie na początku 1913 r. W latach 1930-tych, podobnie jak inne uległa aryzacji i mieścił się tu dom towarowy "Schulz & Jasching". 

Dom przetrwał wojnę i pożar całego Starego Miasta w styczniu 1945 r.

cytat za: http://www.photoblog.pl

 

 

więcej »

więcej »

W branży odzieżowej i tekstylnej oraz jako bankier działał na starówce Żyd Julius Lewin. więcej »

sklep odzieżowy firmy Rehfeld & Goldschmit na starówce Olsztyna. Wokół starówki znajdowały się liczne kamienice należące do żydowskich kupców.

Olsztyńscy Żydzi trudnili się przede wszystkim kupiectwem. Dominowali w branży odzieżowej i tekstylnej (m.in. Max i Georg Hirschfeldowie, L. Hirschfeldt, L. i Dawid Mendelsohn, Salko Frankenstein, Jakub i Moritz Simonsonowie, J. Levy, Max Silberstein, Julius Lewin, Julius Dittrich, Julius Blum, Louis Lewald i wspomniany L. Rehfeld

Dowodem są wieszaki (judaika) z Olsztyna.

więcej »

dokument Zarządu Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego - protokół z 29 kwietnia 1946 r. potwierdzający pochodzenie żydowskiego Galbiny [Galbine] Chimic na podstawie zeznań dwóch świadków.

Dokument jednocześnie stwierdza, że Galbina [Galbine] Chimic ukrywała się podczas wojny i dla ratowania życia zmuszona była przejść na katolicyzm. 

więcej »

 

na uroczystości był obecny Rabin Marcus Olitzki (31.10.1912 r.)

Tu cytujemy jego słowa:
„Dla pokoju i błogosławieństwa:
Nowy Ratusz, znak dla przyszłych pokoleń, oby mógł stać się świadectwem jedności i zgody wszystkich mieszkańców”.

"Debata" nr 11 (2012).

 

więcej »

Moje dwa projekty zostały wyróżnione w I etapie konkursu na terenie województwa warmińsko - mazurskiego.

Dostałam się do II etapu konkursu grantowego Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie w ramach projektu Wędrowna Akademia Kultury, który uzyskał dofinansowanie z programu Narodowego Centrum Kultury pt. Bardzo Młoda Kultura.

TRZYMAJCIE KCIUKI, ABYM DALEJ PRZESZŁA!!!

Celem projektu jest ukazanie piękna miasta, jego wielokulturowej przeszłości i poprzez działanie i współdziałanie w zespole i pogłębienie świadomości o życiu w wielokulturowym mieście.
Jednym z elementów projektu jest spacer po mieście śladami olsztyńskich Żydów i ukazanie historii społeczności żydowskiej w Olsztynie. Poprzez spotkania ze specjalistami, wycieczki, spacery, wyjazdy rowerowe poznajemy wielokulturowe miasto i region.

Korzystamy z aplikacji i gry miejskiej, nawiązujemy współpracę z wieloma instytucjami kultury i nauki.

więcej »

W nasze ręce trafiła niezwykła pamiątka. więcej »

Dnia 14 maja 2016 r. grupa projektowa, ambasador Muzeum POLIN w Warszawie, uczniowie Gimnazjum nr 13 w Olsztynie i uczniowie Gimnazjum nr 2 przy Zakładzie Poprawczym w Barczewie planują wspólne porządkowanie cmentarza żydowskiego.

Zapraszamy 

więcej »

Uczniowie Gimnazjum  nr 13 z Olsztyna opowiadali o swojej motywacji, swoich działaniach w projektach i wrażeniach, jakie im towarzyszą przy realizacji poszczególnych działań. więcej »

Wizyta w synagodze, w Fordonie rozpoczęła się od spotkania z panem Michałem Wawrzyńskim z Fundacji dla UKW w Bydgoszczy.  więcej »

Gazeta Olsztyńska 01.01.1921r. - zdigitalizowana przez Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie (Wirtualne Muzeum), a w niej reklama pochodząca ze sklepu Hirschfelda, żydowskiego kupca, którego sklep znajdował się na starówce.

więcej »

Prośba WKŻ o z 6.12.1946r. o zwrot budynków należących do żydowskiej gminy w Olsztynie: budynków przy ul. Grunwaldzkiej nr 5 i 5 a oraz budynku przy ul. Kajki 2. Postawa zwrotu nieruchomości miała być księga (buch) Allenstein z 1929/1930r.

Dokumenty świadczą o posiadaniu nieruchomości przez społeczność żydowską przed wojną.

WKŻ Nieruchomości 1946-1948

Nasza kwerenda archiwalna w aktach zdigitalizowanych AP w Olsztynie.

więcej »

wykaz Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego.

W wykazie wymiana pism WKŻ z urzędnikami olsztyńskimi w sprawie zwrotu po wojnie mienia należącego do gminy żydowskiej.

więcej »

 Wykaz Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego w Olsztynie 1947-1949r.

W spisie można prześledzić wykaz nazwisk i imion osób objętych pomocą oraz kwoty przyznawane przez WKŻ.

Nasza kwerenda archiwalna w aktach zdigitalizowanych AP w Olsztynie.

więcej »

Rejestr repatriantów Wojewódzki Komitet Żydowski w Olsztynie 1946r.
W dokumentach informacje o imieniu i nazwisku, miejscu urodzenia, miejscu zamieszkania w 1939 roku, zawodzie, miejscu, skąd osoba przybyła do Olsztyna.

Lista przedstawia nazwiska Żydów przybyłych ze wschodu, z terenu ZSRR. 

Nasza kwerenda archiwalna w aktach zdigitalizowanych AP w Olsztynie

więcej »

Na liście m. in. nazwiska i imiona członków gminy oraz wykonywane zawody. Ustaliliśmy, że na liście jest 65 osób.
Odnaleźliśmy m. in. Dawida Mendelsohna, ojca słynnego olsztynianina Ericha. Spis potwierdza w rubryce zawód, że był kupcem.
Faktycznie Dawid sklep na starówce prowadził, o czym pisaliśmy wcześniej. Zerknijcie na stare pocztówki, ukazujące sklep rodzinny Mendelsohnów.
Na zdjęciach widać także imiona, używane przez Żydów w II poł. XIX w.
Zdj. wykonane w Archiwum Państwowym w Olsztynie więcej »

Ze spisu ludności Olsztyna z 1825r. wynika, że pierwsi Żydzi osiedlili się w mieście w 1813 roku. Zmiana przepisów pozwoliła osiedlać się społeczności żydowskiej w obrębie murów miejskich i pod rokiem 1813 widnieją pierwsze nazwiska. Wśród nich znani olsztyńscy Żydzi: Heymann, Frankenstein, Simonson. Ze spisu wynika również, że część z nich przyjechała ze Złotowa i było to ich ostatnie miejsce osiedlenia.

Zdj. wykonane w Archiwum Państwowym w Olsztynie

więcej »

W spisie ludności Olsztyna z 1825 roku znajduje się lista Żydów, zamieszkujących miasto. Ustaliliśmy, że to 18 rodzin, a łącznie w spisie widnieje 69 osób. Podane są następujące informacje: imię i nazwisko ojca rodziny, imię i nazwisko rodowe matki, imiona dzieci, daty urodzeń, nowe miejsce osiedlenia i miejsce ostatniego osiedlenia.

Zdj. wykonane w Archiwum Państwowym w Olsztynie

więcej »

kopia mapy katastralnej cmentarza żydowskiego (z 27.04.1948r.) i wykaz nieruchomości w posiadaniu wyznania mojżeszowego (z 10.05.1948r.)

Dokumenty wspominają o cmentarzu i ogrodzie, o jednej synagodze i budynku mieszkalnym w Żydowskiej Kongregacji Wyznaniowej. Dokument wspomina o 190 członkach gminy żydowskiej w 1948 roku.

Mapa pokazuje obszar cmentarza i dwa budynki (dom przedpogrzebowy i dom ogrodnika) pzy ul. Zyndrama z Maszkowic (nazwa użyta na mapie z 1948 r. i obecnie aktualna)

Kwerenda archiwalna w aktach zdigitalizowanych AP w Olsztynie.

 

więcej »

W piśmie do prezydenta miasta Olsztyna W. Komitet Żydowski prosi o zwrot budynków należących do gminy żydowskiej. W piśmie jest mowa dwóch budynkach znajdujących się na terenie cmentarza żydowskiego, w tym synagodze oraz o dwóch budynkach przy ul. Grunwaldzkiej.

Naszym zdaniem w piśmie błędnie pada nazwa synagoga (chodzi tu o dom przedpogrzebowy do dziś zachowany w Olsztynie).

Kwerenda archiwalna w aktach zdigitalizowanych AP w Olsztynie.

więcej »

W Archiwum w Olsztynie znajduje się wyjątkowy dokument w języku niemieckim z 30 listopada 1938 roku. Potwierdza fakt podpalenia synagogi w „noc kryształową” i jej spalenia oraz zawiera wniosek do wydziału finansowego o jej wyburzenie.

Zdj. wykonane w Archiwum Państwowym w Olsztynie

więcej »

Rysunki – planowanie wyboru terenu pod przyszłą synagogę (nową) w Olsztynie.

Zachowała się korespondencja dotycząca wyboru miejsca pod przyszłą synagogę. Gmina żydowska w Olsztynie zastanawiała się w XIX wieku, jakie miejsce będzie odpowiednie na wybudowanie drugiego obiektu dla celów kultu religijnego. Przed podjęciem decyzji gmina żydowska wykonała specjalne rysunki terenu, które do dziś zachowały się w dokumentacji archiwalnej.
Zdj. wykonane w Archiwum Państwowym w Olsztynie

więcej »

 

Na jednej ze starych map katastralnych z 1885 roku odnaleźliśmy synagogę („nową”).
Mapa pokazuje usytuowanie, kształt, wielkość obiektu i ilość wejść. Jest to jedyny tak dokładny dokument, potwierdzający fakt istnienia synagogi przy ul. Grunwaldzkiej. Oprócz tego budynku na mapie widnieje dom gminy żydowskiej i dom starców oraz mykwa. Mapa jest bardzo dokładna i wykonana w kolorze.

więcej »

AKT URODZENIA Ericha Mendelsohna w Olsztynie (bardzo cenny dokument)

W księdze urodzeń olsztyńskiego urzędu stanu cywilnego pod datą 1887 widnieje akt urodzenia słynnego żydowskiego architekt Ericha Mendelsohna. Jest to bezcenny dokument, potwierdzający związek Ericha z Olsztynem. Na dokumencie widnieje miejsce i data urodzenia i inne dane, m. in. imiona i nazwiska rodziców.
Zdj. wykonane w Archiwum Państwowym w Olsztynie oraz materiały zdigitalizowane przez AP Olsztyn

więcej »

Sprawozdanie statystyczne z działalności Woj. Komitetu Żydowskiego w Olsztynie (VII-XII 1947r.)
Uczniowie przejrzeli akta, w których znajdują się dane statystyczne z działalności komitetu. Z nich wynika, że liczba ludności żydowskiej w 1947r. to 110 mężczyzn i 102 kobiety. Jednocześnie dowiedzieliśmy się, jakie zawody wykonywali. Między innymi byli to robotnicy – 20 osób, urzędnicy – 19, rzemieślnicy – 13. [notatki uczniów].
Nasza kwerenda archiwalna w aktach zdigitalizowanych AP w Olsztynie. więcej »

 

FOTOGRAFIA odnaleziona w zbiorach Wirtualne Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie

Olsztyn - Stare Miasto
Autor: Walerian Łochacz
Datowanie: 1945-1948

naszym zdaniem na zdjęciu po prawej kamienice należące przed wojną do kupców żydowskich, a na dalszym planie dom żydowskiego kupca Dawida Mendelsohna i dom rodzinny znanego architekta Ericha Mendelsohna (z widocznymi małymi okienkami). Na dole był sklep Dawida,a dziś sklep Rossmann.

więcej »

Podczas wbudowania kamienia węgielnego obecny był rabin Olitzki (porównajcie wcześniejsze wpisy), a na rysunku ratusz już wybudowany. M. in. Żydzi finansowali budowę obiektu.

z: Wirtualne Muzeum Warmii i Mazur

zdj. nr 1: 1926 r. Tytuł: Widok nowego ratusza, opisany ołówkiem pod odciskiem płyty z lewej: „Allenstein O/ Pr. Neues Rathaus” Autor: Helma Fischer.

zdj. nr 2: lata trzydzieste XX w. Tytuł: Widok nowego ratusza, opisana ołówkiem pod odciskiem płyty z lewej: „Allenstein, Rathaus” Autor: Emil Bauer (1891–1960), sygnowana ołówkiem pod odciskiem płyty z prawej: „E. Bauer.

zdj. 3: 1919 r. Tytuł: Widok nowego ratusza, opisany ołówkiem pośrodku pod przedstawieniem: „Das Neue Rathaus in Allenstein / Ostpr.”, poniżej z lewej numer odbitki: „38/200” Autor: Albert Fothe.

więcej »

Tak wyglądało miasto w 1916 r. - porównajcie z zamieszczonymi wcześniej mapami miasta zrobionymi ze sterowca (ten sam rok). To czas, gdy w Olsztynie mieszkają Żydzi.

 z: Wirtualne Muzeum Warmii i Mazur

Autor: Alberth Fothe (ur. 1888), sygnowany i datowany w obrębie odcisku płyty, l.d.: „Alb. Fothe. / 16” Pozyskanie: w zbiorach muzeum po 1945 Bibliografia: Dawny Olsztyn w malarstwie, rysunku i grafice, Katalog wystawy, Muzeum Warmii i Mazur, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Olsztyn – Warszawa 2003, s. 92, kat. 51, il. na s. 93

więcej »

przygotowania do Marszu Żywych

http://www.olsztyn24.com/news/27832-ambasador-muzeum-historii-zydow-polskich-polin-w-xi-lo.html?f=6454328

więcej »

Dziękujemy za cenne spotkanie więcej »

Odnalezione w Radomskiej Bibliotece Cyfrowej.W krótkich notkach prasowych można odnaleźć wiele informacji: imiona, nazwiska, adresy i zawody, jakie wykonywali byli mieszkańcy naszego miasta. więcej »

 grupa "Przywróćmy Pamięć" towarzyszyła w archiwum uczniom drugiego projektu realizowanego w szkole 

http://www.olsztyn24.com/news/27818-warsztaty-badawcze-w-archiwum-pastwowym-w-olsztynie.html?f=6454079

więcej »

news:

http://www.olsztyn24.com/news/27832-ambasador-muzeum-historii-zydow-polskich-polin-w-xi-lo.html

 

i na fbOlsztyn24

 

więcej »

więcej »

http://g13olsztyn.pl/INNE_WYDARZENIA/2015_2016/2016_04_27_2/ceik.html więcej »

To odnaleziony fragment wiadomości statystycznych miasta Radomia z roku 1929 (za okres październik - grudzień). więcej »

Kuczka w podwórku kamienicy przy ul. Żeromskiego 66 prezentuje się naprawdę imponująco.Jest wsparta na żółtych, żeliwnych kolumienkach.
więcej »

Jedną z kuczek, która ocalała do dnia dzisiejszego odnaleźliśmy w Radomiu przy ul. Moniuszki. Należała ona najprawdopodobniej do  Welwy Bekermana. Był on bardzo ortodoksyjnym Żydem i święto Sukkot z całą rodziną spędzał w tej kuczce. więcej »

W ramach naszych działań od kilku dni porządkujemy cmentarz pochodzący z XIX wieku. więcej »

http://www.olsztyn24.com/news/27818-warsztaty-badawcze-w-archiwum-pastwowym-w-olsztynie.html

Grupie "Pamięć dla Przyszłości" towarzyszyli reprezentanci projektu Przywróćmy Pamięć. 

więcej »